Close-Act bespeelt de toekomst in Deventer
‘Avenir’ is de nieuwe voorstelling van Close-Act. Tijdens festival Deventer Op Stelten laat het wereldvermaarde gezelschap horen, zien en voelen dat de toekomst nog altijd aan ons is. “Het is weer niet gelukt om het klein te houden.”
Een buitenwijk van Tilburg op een regenachtige voorjaarsdag. Wat je ook verwacht bij de thuisbasis van Close-Act, niet de monumentale maar relatief bescheiden langgevelboerderij die hier herinnert aan een andere tijd. Ook de bijgebouwen passen met geen mogelijkheid bij de reusachtige schaal waar Close-Act patent op heeft. Tonny Aerts herkent de verbazing. Lachend: “We besteden heel veel werk uit.”
Die loodsen en hallen moeten we dus elders zoeken, maar dit is wel de kraamkamer van het repertoire waarmee Close-Act al zo’n 30 jaar de hele wereld over reist. Hier worden ideeën omgezet in ontwerpen, technische constructies op kleine schaal beproefd, kostuums gemaakt of aangepast. Naast het met gereedschap en materiaal volgestouwde atelier ligt het kantoor, zenuwcentrum van het logistieke bedrijf dat Close-Act óók is. Daar zwaait oprichter Hesther Melief de scepter, terwijl haar partner Tonny Aerts in het atelier vooral de creatieve puzzels legt. Deze ochtend samen met Erwin Vostermans, ook een van de spelers.
Nieuwe krachtberekening
Hij sleutelt aan een van de werkbanken aan een proef-oplossing voor een typisch Close-Act-vraagstuk: hoe krijgen we een reuzenvogel van een rijdend onderstel geruisloos opgepikt door een kraan, op zo’n manier dat het publiek pas in die ‘vlucht’ het wezen als een vogel zal herkennen.
En dan is de fantasievogel nog maar een van de vele figuren die opduiken in ‘Avenir’ (Frans voor toekomst), naast bijvoorbeeld poppen die van binnenuit worden verlicht. Ter versterking van het verhaal, dat door drie hoofdrolspelers wordt uitgebeeld. Erwin Vostermans is één van hen. De grootste technische uitdaging van ‘Avenir’ volgens Tonny en Erwin: het samenspel van muziek en belichting. Tonny Aerts: “Niet aangestuurd door een lichttechnicus die op knoppen drukt, maar een vloeiend geheel, aangedreven door de muziek.”
Lange geschiedenis
Negen enorme poppen en acht steltlopers zullen de monumentale Brink in Deventer in bezit nemen, de mensen op de grond die objecten voortbewegen niet meegerekend. Dat Deventer de primeur krijgt van ‘Avenir’ past in de lange geschiedenis die Close-Act en Deventer Op Stelten samen delen. Met dank aan Hein te Riele en Anjo de Bont, als grondleggers en (tot 2020/2021) drijvende krachten achter het festival. Tonny Aerts en Hesther Melief weten nog dat ze er in 1996 voor het eerst gingen kijken. “We waren meteen onder de indruk.”
Er groeide een warme band, ook met het publiek. Aerts: “Ik denk dat de meeste toeschouwers in Deventer niet beseffen hoe verwend ze zijn. Ze zijn daar opgegroeid met straattheater, gebracht door de internationale topklasse.” Voor Close-Act zelf bracht het festival volgens Melief en Aerts een keerpunt teweeg. “Bij veel festivals weet je dat je stille wensen niet in vervulling kunnen gaan. In Deventer was het eerder andersom.” Neem Malaya, het spektakel met enorme wielen als aandrijving. “Hein en Anjo zagen ons Malaya spelen achter hekken en zeiden: wij willen het alleen zónder de hekken.” Het maakte de missie van Close-Act des te scherper: interactief straattheater, boven maar vooral tússen de mensen.
Lat ligt hoog
De lat ligt hoog in Deventer, beaamt het drietal. Aerts: “Het is goed dat we het zo voelen. Een zekere spanning hoort erbij.” En zijn partner mag in het gesprek dan niet de boventoon voeren, als het eropaan komt neemt zij het voortouw. “Heel eerlijk”, zegt Tonny Aerts, “zat ik over ‘Avenir’ nog te dubben, toen Hesther al de knoop doorhakte.”
Hesther Melief – van huis uit grafisch en ruimtelijk ontwerper – stond aan de basis van Close-Act, eerst solo als insect op stelten, later met Marja Theeuwes. Aerts sloot zich aan als muzikant en heeft zich gaandeweg tot creatief brein ontwikkeld. Hesther: “In het begin zat hij heel precies en op de vierkante centimeter aan een kostuum te werken.” Tonny: “Jij liet mij groter denken.”
Je kunt ook subtiel grenzen verleggen
Groot, groter, grootst – dat beeld kleeft aan Close-Act. Terwijl het voor de groep zelf allang geen doel op zich meer is. “Je kunt ook grenzen verleggen op een meer subtiele manier, zoals nu met de wisselwerking tussen licht en muziek”, zegt Aerts. Hij lacht, bijgevallen door Melief en Vostermans. “Al willen we natuurlijk wel spektakel.” Close-Act heeft ook kleinere acts en loopgroepen in huis, maar de grootschalige producties doen die naam altijd eer aan. Hesther Melief: “Al vijfentwintig jaar zeggen we dat we ook die voorstellingen kleiner willen houden. Het is nog nooit gelukt. En nu weer niet.” Ondanks stijgende kosten en andere beperkingen, zoals het feit dat megaproducties steeds moeilijker zijn te verkopen. Aerts, berustend: “Het komt er gewoon niet van.”
Basisidee van ‘Avenir’ is de invloed van technologie. Tonny Aerts: “Het draait het om kunstmatige intelligentie en het echte leven. Hoe we vastzitten in algoritmes, met daar tegenover het intermenselijk contact. Dat contrast laten we zien.” Erwin Vostermans: “Maar wel in de abstracte vorm die mensen van ons gewend zijn. Zodat iedereen zijn eigen verhaal kan maken.”
Na de stilte de explosie
Waarbij gevoelige momenten evenveel effect kunnen sorteren als spectaculaire stunts. Aerts: “Je kunt voor een groot publiek juist ook heel klein spelen.” Zijn favoriete finale is bijvoorbeeld nog altijd die van de voorstelling ‘Pi-Leau’. ”Klokkenspel, danseressen, stilte.” In 2007 kon je op het Grote Kerkhof een speld horen vallen. Zoals later duizenden Mexicanen op een berghelling massaal even de adem inhielden. “Zoveel mensen stil krijgen is het allermooiste van zo’n groot spektakel”, vindt Tonny Aerts. Erwin Vostermans: “En daarna dan die explosie van applaus.”
Dat het zulke vormen zou aannemen had Hesther Melief niet kunnen denken, beaamt ze, toen ze besloot om alsnog in de voetsporen te treden van haar moeder Jeanne – de vrouw achter Mangs Masker Theater in Brabant. Inmiddels treden de (nog studerende) zoon en dochter van Melief en Aerts zelf ook op met Close-Act, zoals Hesther Melief met trots meldt. Een toekomst zien de drie makers zeker voor Close-Act. Erwin: “Er is al zoveel gedigitaliseerd. In straattheater vind je juist het echte en het pure waar veel mensen naar op zoek zijn.”
Festival Deventer Op Stelten, 4 tot en met 6 juli 2025, www.deventeropstelten.nl
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten blijken met een kleine of wat grotere bijdrage. Als veel lezers dit doen, kan ik dit soort artikelen blijven schrijven. Dankjewel!