De pure Oorlogswinter
Tessa de Lange speelt Erika in theatervoorstelling naar boek Jan Terlouw
‘Zolang je elkaar maar hebt’
Als kind verslond ze het boek van Jan Terlouw vooral als een spannend avontuur. Nu speelt actrice Tessa de Lange in de theaterversie van Oorlogswinter, terwijl er een pandemie woedt. Des te scherper is ze gaan zien dat het verhaal om nog iets anders draait dan het moeras tussen ‘goed’ en ‘fout’. “Familie is de basis.”
Zij kijkt naar hem met een mengeling van spot en trots, hij reageert verlegen en geïrriteerd tegelijk. “Wat lach je nou?” Michiel van Beusekom lijkt net een echte verzetsstrijder, stelt zijn zus Erika vast. De plagerige toon is misplaatst, want haar broer zit dan al tot over zijn oren in het ondergrondse werk tegen de Duitse bezetter. Ze helpt hem er notabene bij. Maar je bent grote zus of niet. Actrice Tessa de Lange (Almelo, 1993) weet hoe het werkt. “Ik heb zelf ook een jongere broer. Hoezeer je je broertje ook kunt haten, de liefde is onvoorwaardelijk.”
Een druilerige middag in Diepenheim. De repetitie in de theaterzaal van herberg De Pol zit er net op. Aangescherpte coronamaatregelen of niet, hier wordt gewoon gewerkt. IJs en Covid-19 dienende speelt theatergroep De Jonge Honden zaterdag twee try-outs in Diepenheim. Tessa de Lange: “Het is niet te vergelijken en toch is er een parallel tussen die oorlog uit de voorstelling en de wereldwijde crisis van nu. Hoe heftig ook de omstandigheden, het leven gaat ondanks alles door.”
We spelen het zo puur mogelijk
De voorstelling zou dit voorjaar de viering van 75 jaar bevrijding markeren, maar ging door corona de ijskast in. Dinsdag moet in Zwolle – thuisbasis van De Jonge Honden – alsnog de tournee langs Overijsselse theaters beginnen. Tessa de Lange wist meteen dat ze erbij wilde zijn, toen ze hoorde van dit project in haar vroegere woonplaats Zwolle – ook de omgeving waarin Oorlogswinter zich afspeelt. “Zo’n vet jeugdboek! Ik kende regisseur Jolmer Versteeg nog uit mijn Zwolse tijd en heb hem een mail gestuurd.”
Zelf las ze Oorlogswinter toen ze een jaar of twaalf was. “Voor mij was het toen vooral een supervette detective. Wat indruk maakte was dat je zelfs je familie niet eens kon vertrouwen. Dat bleef wel hangen.” Het verhaal over burgemeesterszoon Michiel van Beusekom, die in de winter van 1944 in een fictief dorp aan de IJssel betrokken raakt bij het verzet, groeide uit tot een klassieker. Tessa de Lange: “Iedereen kent het of heeft er op z’n minst van gehoord.”
Dat schept ook verwachtingen, weet ze, helemaal omdat het boek eerder is bewerkt tot televisieserie, film en musical. Maar deze toneelversie blijft ver van Soldaat van Oranje-achtig spektakel. De makers brengen het verhaal terug tot de kern. “Dat we het zo schoon houden is het mooie ervan”, vindt De Lange. “We spelen het bij wijze van spreken zo puur als de letters op papier staan. Het decor, de videoprojecties, de live-muziek: ze zijn vooral suggestief. Door zo min mogelijk in te vullen houdt het publiek alle ruimte voor zijn eigen verbeelding. We hopen dat het helemaal hún verhaal wordt.”
Niks om je achter te verschuilen
In de sobere setting zijn de acteurs wel helemaal op zichzelf en elkaar aangewezen. “We staan best bloot op de vloer”, zegt Tessa de Lange. “Geen effecten om op te spelen, geen decorstukken om je achter te verschuilen, hooguit af en toe een blok om op te zitten. Dan komt het aan op het ambacht van het spelen.”
De coronacrisis werpt voor Tessa de Lange een ander licht op Oorlogswinter. Ze is scherper gaan zien dat het verhaal over meer gaat dan over het grijze gebied tussen ‘goed’ en ‘fout’. “Als kind las ik een detective, nu draait het voor mij veel meer om de betekenis van familie. Familie is de basis, dat ben ik door de lockdown nog meer gaan beseffen. Vertaald naar Erika en Michiel: zolang je elkaar maar hebt.”
Dorpse leven lijkt op Den Ham
Zelf groeide ze op in de beschutting van Den Ham, in wat nu de gemeente Twenterand heet. “Ik herken veel van het dorpse leven in Oorlogswinter”, vertelt ze met een lach. “Die sfeer van ‘Hej ’t a heurd?’” Na de middelbare school in Almelo vertrok ze naar Zwolle voor de opleiding theaterdocent. “Met nog een jaar te gaan was ik daar doodongelukkig. Ik voelde in alles dat ik wilde spelen.” In 2017 studeerde ze af aan ArtEZ-toneelschool in Arnhem. Ze speelde onder meer bij toneelgroep Kwatta, geeft lessen op een theatercamping in Frankrijk.
Het valt niet mee om emplooi te vinden, beaamt ze. Toch is het niet alleen uit financiële noodzaak dat ze naast het acteerwerk ook les geeft in yoga en meditatie. “Ik probeer die ervaring te combineren met mijn spel. Soms heel praktisch, door bijvoorbeeld mijn adem te manipuleren als ik spanning moet oproepen. Maar er is ook een wisselwerking op dieper niveau. Ik wil in leven en werk staan voor het collectief en voor het verhaal, los van het individu.”
Erica heeft ook stoere kanten
Ook dat is een vorm van je specialiseren als acteur, is haar overtuiging. “Ik wil graag werken met regisseurs bij wie ik die kant van mezelf kan ontwikkelen. Bij de voorstelling van Kwatta kwam een regisseur kijken die, toen we aan de praat raakten, dezelfde ideeën over spiritualiteit bleek te hebben als ik. Nu ga ik na deze tournee met haar een voorstelling maken bij Het Laagland in Limburg. Pippi Powerrrrr, over kleine, stoere vrouwenkracht.”
In Oorlogswinter heeft Erika van Beusekom juist nogal stereotiepe meisjesachtige trekjes. Die worden in de voorstelling niet weggepoetst, maar De Lange benadrukt ook haar stoere kanten. “Je voelt wel dat ze meestal de touwtjes in handen heeft. Ze kiest er bewust voor om haar broer te helpen bij zijn gevaarlijke werk. En als Jack – de Engelse piloot op wie ze verliefd wordt – thuis een vrouw blijkt te hebben vloeien er geen tranen maar houdt ze zich cool.”
Oorlogswinter is te zien van 3 oktober tot en met 10 november te zien in Diepenheim, Zwolle, Vroomshoop, Raalte, Hardenberg, Deventer, Haaksbergen en Ommen.
Foto’s Jan Amse
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten blijken met een kleine of wat grotere bijdrage. Als veel lezers dit doen, kan ik dit soort artikelen blijven schrijven. Dankjewel!