Echo
‘Blijft alles bij het oude?’ Het is onwaarschijnlijk dat die vraag ooit hardop is gesteld, door de oorspronkelijke bewoners van Erve IJzerman in het Gelderse Wapenveld. Toch weerkaatste ze tot een paar jaar geleden dagelijks tegen de muren, verborgen in het ijzeren ritme en de ingesleten rituelen van een onveranderlijk boerenbestaan. Een eindeloze herhaling van handelingen. Bezweringsformules.
Zo zweven ze nu door de vertrekken van het voorhuis, waar het zeil op de vloer bij de barsten heel is, de zware velours gordijnen zich stram aan de rails vastklampen en de jongste stoffering bestaat uit dichtgeweven spinrag.Staan de koeien op stal? Zijn de kussens gesloopt? Staat de melkkar bij de heg? Zijn de luiken gesloten? Blijft alles bij het oude? Met die mantra’s begint Het Geluid van het Erf, de voorstelling waarmee muziektheatergroep BOT de gestolde tijd op Erve IJzerman voor even weer vloeibaar maakt. In de ‘mooie’ kamer staat het harmonium nog in een hoek, de witte Vox Humana-knop een eindje uitgetrokken. Aan de wand oude portretten en een ingelijst getuigschrift van de christelijke boeren- en tuindersbond.
Het is verleidelijk om vooral de romantiek te zien van het noeste leven dat hier werd geleid. Nu soberheid een hippe deugd is en een zelfvoorzienend bestaan zomaar weer noodzaak kan worden lijkt het alsof de familie IJzerman haar tijd ver vooruit was. Die echo van de eenvoud, zoals BOT het zelf noemt, krijgt alle ruimte. Gelukkig geldt hetzelfde voor de ondertoon van het onderdrukte. Verlangen, frustratie, onmin – ze laten zich niet beteugelen door hard werken en potdichte luiken. “Stilte die je doodzwijgt” – dat ene prachtzinnetje draagt het allemaal in zich.
“Als iets te groot is voor woorden dan kauw ik om niet te stikken in een brok in mijn keel”, zegt de vrouw die voor het raam zit. Ik hoor mijn eigen slikken. Waar alles vastligt lonkt ook de vrijheid. Op een zolderkamertje zijn de wanden van onder tot boven beplakt met tijdschriftplaatjes van nieuwe horizonten. Een polderlandschap, een stolpboerderij, een keuken met een aanrechtblok in plaats van een pomp. BOT hoefde slechts accordeonmuziek en een enkele tekstregel toe te voegen. “Als ik nu niet ga is het nog te laat”.
Zo dwalen we door de boerderij, voortgedreven door de geluiden uit de volgende ruimte. Het is moeilijk om niet te blijven dralen, zoals vooraf de opdracht luidde. Des te welkomer is de verrassing in de varkensstal, waar BOT ons live deelgenoot maakt van het ontstaan van het geluidsdecor terwijl een tweede groep ons spoor door de boerderij volgt. Gek genoeg komt het de magie alleen maar ten goede.
Blijft alles bij het oude? Nee. Erve IJzerman staat op het punt te worden getransformeerd in een zuivelmuseum. Met een verlichte ziel, denk ik.
www.hetgeluidvan.nl