Heilige Familie
Het is een tamelijk retorische vraag, die de bezoeker bij de ingang van de Nieuwe Kerk in Amsterdam op een bordje wordt gesteld. Waarom zou je voor één schilderij een kerk bezoeken? “Omdat het een meesterwerk is”, legt de communicatie-afdeling ons het antwoord in de mond. De status van het schilderij De Heilige Familie van Rembrandt is onbetwist, maar op zichzelf niet de belangrijkste reden om de kerk binnen te gaan. We zijn vooral benieuwd hoe deze Rembrandt het ‘doet’ in zo’n toepasselijke entourage.
We weten het nog steeds niet. En de tienduizenden die de afgelopen vijf weken met ons voet over de drempel hebben gezet weten het evenmin. Om de eenvoudige reden dat het niet was vast te stellen. Het schilderij, door directeur Michail Piotrovsky van de Hermitage in St. Petersburg uitverkoren voor deze logeerpartij op het hoogaltaar van de Amsterdamse kerk, hing verstopt in een reusachtige kijkdoos. Een smaakvol vormgegeven kijkdoos, dat wel, maar daarom niet minder desastreus voor de kijkervaring. De context van het machtige, oer-Hollandse kerkinterieur ging volledig verloren. Doordat de doos met de open zijde naar het praalgraf van Michiel de Ruyter was gericht ontaardde de aanwezigheid van deze Rembrandt bijna in een symbolisch robbertje vechten onder het motto: ‘Wie is hier de grootste held?’ Op punten gewonnen door de schilder, dat wel.
Terwijl mijn gezelschap zijn verbijstering over deze keuze met zijn fotocamera probeert te vangen denk ik aan de San Luigi dei Francesi in Rome. Daar hoeft geen mens met bordjes naar binnen te worden gelokt, weten ook de bedelaars bij de ingang. Caravaggio’s drieluik met scènes uit het leven van Matteüs hangt er al eeuwen in de Contarelli-kapel, met als enige bescherming een pictogram van een fototoestel met een groot kruis er doorheen. En met als enige concessie aan het publiek een blikkerige automaat, die na inworp van een muntstuk zorgt voor een bescheiden verlichting. Toeristen die hun camera’s toch laten bijflitsen wordt amper een strobreed in de weg gelegd, maar wordt de verbale opwinding over Caravaggio’s magistrale weergave van Matteus’ worsteling te groot, dan weergalmt de stem van de herder van dienst streng door de ruimte: “Silenzio!”
In de Nieuwe Kerk blijft het volume van de bezoekers op een eerbiedig niveau. Van een pelgrimstocht, zoals ons door de jongens en meisjes van de afdeling communicatie was voorgespiegeld, kan echter geen sprake zijn. We moeten nodig weer eens naar Rome.